Ελπίδες για 9 μορφές καρκίνου

Σύμφωνα με την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στο 46ο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) παρουσιάστηκαν πειραματικές αλλά υποσχόμενες θεραπείες για πολλές από τις 200 διαφορετικές μορφές καρκίνου _ μεταξύ αυτών, για τον προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα, για το πολλαπλούν μυέλωμα, για ορισμένους καρκίνους του εγκεφάλου, για το μελάνωμα και για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη. Παρουσιάστηκαν επίσης μέθοδοι και τεχνικές που χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς επικοινωνίας των καρκινικών κυττάρων για να δημιουργήσουν εξατομικευμένες θεραπείες.

Μαστός
Πειράματα με ένα εμβόλιο που θα προλαμβάνει τον καρκίνο του μαστού είναι πιθανό να αρχίσουν το 2011. Το εμβόλιο στοχεύει μία πρωτεΐνη που λέγεται άλφα-λακταλβουμίνη και υπάρχει στους καρκινικούς όγκους του μαστού. Ο δρ Βίνσεντ Τουόχι, από το Ερευνητικό Ιδρυμα Λέρνερ, στο Οχάιο, που επινόησε το εμβόλιο, πιστεύει ότι θα μπορούσε να σταματά το 70% των καρκινικών όγκων του μαστού.

«Οι όγκοι είναι όπως οι μεθυσμένοι σε ένα μπαρ: "λένε” και “κάνουν” πράγματα που δεν πρέπει. Ενα από αυτά είναι η παραγωγή της άλφα-λακταλβουμίνης _ και αυτό είναι που χρησιμοποιούμε εναντίον τους», δήλωσε.

Έντερο
Επιστήμονες από τις ΗΠΑ αναπτύσσουν ένα εμβόλιο εναντίον μιας πρωτεΐνης που σχετίζεται με τον φλεγμονώδη καρκίνο του παχέος εντέρου, ενώ μία άλλη ερευνητική ομάδα χρησιμοποιεί τη βάση δεδομένων μιας οικογένειας μορμόνων για να εντοπίσει τα γονίδια που σχετίζονται με τις κληρονομούμενες μορφές του.

Ωοθήκες
Μελέτη με το φάρμακο μπεβασιζουμάμπη, το οποίο είναι ήδη εγκεκριμένο για την αντιμετώπιση του καρκίνου του εγκεφάλου, των νεφρών, του πνεύμονα, του μαστού και του εντέρου, έδειξε πως η χορήγησή του σε ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών σταθεροποιεί για αρκετό καιρό την κατάστασή τους, εμποδίζοντας την εξέλιξη της νόσου.

Αλλη μελέτη με ένα πειραματικό φάρμακο που αποκαλείται NKTR-102 έδειξε πως μπορεί να συρρικνώσει τους όγκους σε μια στις τρεις ασθενείς και να εμποδίσει για μήνες την εξέλιξη της νόσου σε αρκετές άλλες.

«Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι το NKTR-102 υπόσχεται πολλά για τις γυναίκες που μάχονται με τον καρκίνο των ωοθηκών», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Ιγκνας Βέργκοτ, από το Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέβεν, στο Βέλγιο.

Πνεύμονας
Τρεις ερευνητικές ομάδες ανακοίνωσαν πως παρέτειναν τη ζωή πασχόντων από προχωρημένο, μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, χορηγώντας ένα ή περισσότερα φάρμακα.


Η πρώτη χρησιμοποίησε το φάρμακο ερλοτινίμπη σε γυναίκες οι οποίες ήταν πολύ άρρωστες για να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία. Οπως διαπιστώθηκε, η ερλοτινίμπη μειώνει κατά 25% τον κίνδυνο θανάτου στις γυναίκες αυτές. Η ερλοτινίμπη είναι εγκεκριμένη ως δεύτερης γραμμής θεραπεία για τους συγκεκριμένους καρκίνους μετά τη χημειοθεραπεία.


Η δεύτερη ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε το πειραματικό φάρμακο κριζοτινίμπη, το οποίο είναι κατάλληλο για ασθενείς που φέρουν ένα συγκεκριμένο, ελαττωματικό γονίδιο (λέγεται EML4-ALK). Η μελέτη έδειξε πως η κριζοτινίμπη μπορεί να συρρικνώσει τους όγκους ή να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου στους μισούς ασθενείς. Το γονίδιο EML4-ALK εντοπίζεται συνηθέστερα σε νεώτερους και μη καπνιστές ασθενείς, οι οποίοι πάσχουν από μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα.


Η τρίτη ερευνητική ομάδα χορήγησε συνδυασμένη χημειοθεραπεία σε ηλικιωμένους ασθενείς (άνω των 70 ετών), στους οποίους είθισται να χορηγείται μόνο ένα χημειοθεραπευτικό σκεύασμα. Το όφελος στην επιβίωση ήταν τόσο εντυπωσιακό σε όσους υποβάλλονταν σε συνδυασμένη αγωγή, ώστε η μελέτη διεκόπη πρόωρα για να πάρουν και οι υπόλοιποι συνδυασμό φαρμάκων.


Πάγκρεας
Μια εξέταση ούρων που ανιχνεύει τον καρκίνο του παγκρέατος αναπτύσσεται από ερευνητές του Ιδρύματος Καρκίνου του Νοσοκομείου Barts, στο Λονδίνο. Η εξέταση δρα καταγράφοντας τα επίπεδα μιας πρωτεΐνης, η οποία σχετίζεται με τους όγκους και αυξάνεται όταν αυτοί αναπτυχθούν.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια από τις πιο επικίνδυνες μορφές της νόσου, καθώς δεν προκαλεί συμπτώματα στα πρώτα στάδιά του και προς το παρόν δεν υπάρχει προληπτική εξέταση που να γίνεται στο πλαίσιο του περιοδικού προληπτικού ελέγχου (τσεκ απ).

Προστάτης
Σε Βρετανία και ΗΠΑ πραγματοποιούνται μελέτες με μια εγχεόμενη μορφή ακτινοθεραπείας για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη. Ελπίζεται ότι η χορήγηση της αλφαραδίνης, όπως λέγεται το ραδιενεργό υλικό που εγχέεται στον ασθενή, θα καταπολεμήσει τους μεταστατικούς όγκους οι οποίοι αναπτύσσονται στα οστά στα προχωρημένα στάδια της νόσου και προκαλούν ανείπωτο πόνο στους ασθενείς.

Επιπλέον, ένα πειραματικό φάρμακο που λέγεται καμπαζιταξέλη διαπιστώθηκε πως αυξάνει την επιβίωση ασθενών με μεταστατικό και ανθεκτικό στις ορμόνες καρκίνο του προστάτη.

Μια άλλη μελέτη έδειξε πως ο συνδυασμός της κλασικής αγωγής (ορμονοθεραπεία) με ακτινοθεραπεία αυξάνει σημαντικά τα ποσοστά των ανδρών που κατορθώνουν να νικήσουν τον καρκίνο του προστάτη, ακόμα κι αν αυτός έχει εξαπλωθεί στους παρακείμενους ιστούς κατά τη διάγνωσή του.


Εγκέφαλος
Μία στοχευμένη θεραπεία έδειξε να γίνεται καλά ανεκτή από παιδιά με μυελοβλάστωμα _ τον πιο συχνό και επιθετικό καρκίνο του εγκεφάλου στα παιδιά. Το φάρμακο που τους χορηγήθηκε είναι γνωστό ως GDC-0449, στοχεύει σε έναν συγκεκριμένο χημικό μηχανισμό του μυελοβλαστώματος και δοκιμάζεται επίσης σε ενήλικες. Οι μελέτες συνεχίζονται για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά του.

Σε μια άλλη μελέτη, το φάρμακο εβερόλιμους διαπιστώθηκε ότι συρρικνώνει όγκους στον εγκέφαλο ατόμων που πάσχουν από μια σπάνια νόσο, γνωστή ως οζώδη σκλήρυνση. Η νόσος προκαλεί τα επονομαζόμενα αστροκυττώματα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό οίδημα στον εγκέφαλο. Το εβερόλιμους συρρίκνωσε κατά 30% ή περισσότερο τους όγκους στο 75% των ασθενών στους οποίους χορηγήθηκε.

Δέρμα
Ενα πειραματικό φάρμακο που λέγεται ιπιλιμουμάμπη διαπιστώθηκε ότι παρατείνει τη ζωή πασχόντων από προχωρημένο μελάνωμα, την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος.

Η σχετική μελέτη έδειξε πως δύο χρόνια μετά τη θεραπεία με ιπιλιμουμάμπη, το 24% των ασθενών ήταν ζωντανοί, ενώ μεταξύ όσων είχαν υποβληθεί σε θεραπεία ενίσχυσης του ανοσοποιητικού το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 14%. Επιπλέον, ο μέσος όρος επιβίωσης των 676 εθελοντών που συμμετείχαν στη μελέτη ήταν 10 μήνες με την ιπιλιμουμάμπη, έναντι 6 μηνών με την άλλη θεραπεία.

Πολλαπλούν μυέλωμα
Ενα φάρμακο που λέγεται ζολεδρονικό οξύ αυξάνει κατά 16% την επιβίωση ασθενών με νεοδιαγνωσμένο πολλαπλούν μυέλωμα, όταν προστίθεται στη συνήθη χημειοθεραπεία που τους χορηγείται. Το φάρμακο αυτό είναι εγκεκριμένο για την επιβράδυνση των οστικών επιπλοκών σε ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα και άλλους μεταστατικούς καρκίνους.

Ενα άλλο φάρμακο που λέγεται καρφιλζομίμπη μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες από πολλαπλούν μυέλωμα των οποίων ο καρκίνος έχει επιδεινωθεί έπειτα από κατά μέσον όρο πέντε κύκλους θεραπείας με τα ήδη κυκλοφορούντα φάρμακα. Η σχετική μελέτη έδειξε πως στη θεραπεία με αυτό ανταποκρίνεται το 55% των ασθενών και η παρασκευάστρια εταιρεία του ετοιμάζεται να ζητήσει άδεια κυκλοφορίας του φαρμάκου αργότερα εφέτος.


Η λευχαιμία που δεν σκοτώνει
Σημαντικά βήματα προόδου γίνονται στην αντιμετώπιση (και) της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας, η οποία εκδηλώνεται συνηθέστερα σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και ουσιαστικά οφείλεται σε ένα «λάθος» του DNA και όχι σε συνήθειες του τρόπου ζωής.

Οπως εξηγεί ο δρ Τζιαναντόνιο Ρόστι, αιματολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μπολώνιας και ένας από τους κορυφαίους ερευνητές της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας, η νόσος αρχίζει όταν για άγνωστους λόγους ανταλλάσσουν γενετικό υλικό μεταξύ τους δύο χρωμοσώματα (τα 9 και 22) και δημιουργείται ένα λευχαιμικό γονίδιο.

Η ανταλλαγή αυτή, που δεν έχει καμία σχέση με τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για καρκίνο (κάπνισμα, κακή διατροφή, παχυσαρκία κ.λπ.), συμβαίνει πάρα πολύ συχνά _ σε όλους μας σχεδόν. Ελάχιστοι όμως αρρωσταίνουν εξαιτίας της (μόλις 1,5 κρούσματα ανά 100.000 ενήλικες καταγράφεται κάθε χρόνο στον πλανήτη), για λόγους που παραμένουν ακόμα αδιευκρίνιστοι.

Η ασθένεια καθαυτή εκδηλώνεται όταν ο μυελός των οστών (είναι το «εργοστάσιο παραγωγής» των λευκών αιμοσφαιρίων) αρχίζει να παράγει μη φυσιολογικά κύτταρα. Η παραγωγή αυτών των λευχαιμικών κυττάρων είναι τον πρώτο καιρό «χαλαρή» και γι' αυτό οι ασθενείς δεν έχουν συμπτώματα λευχαιμίας (όπως οι συχνές λοιμώξεις ή η αναιμία, που συμβαίνουν όταν υπολειτουργούν ή απουσιάζουν τα «αμυντικά» μας κύτταρα, δηλαδή τα υγιή λευκά αιμοσφαίρια).

Εάν όμως κατ' αυτό το χρονικό διάστημα, ο ασθενής δεν αρχίσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, η ασθένεια εξελίσσεται σταδιακά στο δεύτερο και στο τρίτο στάδιο, κατά το οποίο τα λευχαιμικά κύτταρα γίνονται ολοένα περισσότερα και πιο ανθεκτικά. Τελικά, η ασθένεια μπαίνει στο τέταρτο στάδιο, κατά το οποίο γίνεται οξεία: τα λευχαιμικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και τα πράγματα γίνονται πάρα πολύ δύσκολα.

Οι λέξεις - κλειδιά είναι «έγκαιρη, κατάλληλη θεραπεία και συμμόρφωση», κατά τον δρα Ρόστι. «Η χρόνια μυελογενής λευχαιμία είναι μια ασθένεια με την οποία ο ασθενής μπορεί να ζήσει, για να πεθάνει τελικά από κάτι άλλο _ αρκεί να παίρνει σωστά τα φάρμακά του», λέει χαρακτηριστικά.

Τα φάρμακα που χορηγούνται για τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία είναι η ιματινίμπη (το γνωστό Γκλίβεκ, που αποτέλεσε επανάσταση στη θεραπεία της νόσου πριν από περίπου μία δεκαετία) και ως δεύτερη επιλογή (χορηγούνται σε περίπτωση αντοχής ή μη καλής ανεκτικότητας της ιματινίμπης) τα πολύ νεώτερα φάρμακα νιλοτινίμπη και δασατινίμπη.

Τα φάρμακα έχουν ως στόχο να διατηρούν τα επίπεδα των λευχαιμικών κυττάρων κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο, ούτως ώστε να εμποδιστεί η νόσος να εξελιχθεί από το πρώτο στάδιο στα επόμενα. Η αποτελεσματικότητά τους είναι πολύ μεγάλη, κατά τον δρα Ρόστι: περισσότερο από το 90% των ασθενών που τα παίρνουν πλησιάζουν τη δεκαετία από την αρχική διάγνωση.

Για να γίνει αυτό, όμως, οι ασθενείς πρέπει να παίρνουν τα φάρμακά τους _ δηλαδή 1-4 δισκία την ημέρα, ανάλογα με την αγωγή. Εντούτοις, περίπου δύο χρόνια έπειτα από την αρχική διάγνωση (και το αρχικό σοκ), οι ασθενείς χαλαρώνουν και αρχίζουν να αμελούν την αγωγή τους, με συνέπεια όχι μόνο να διατρέχουν κίνδυνο να αρχίσουν να αυξάνονται τα επίπεδα των λευχαιμικών κυττάρων, αλλά και να αναπτυχθεί ανθεκτικότητα στα φάρμακα.


Τα καλά νέα για τους ασθενείς είναι πως τα νεώτερα φάρμακα αποδεικνύονται καλύτερα ακόμα και από το Γκλίβεκ, σύμφωνα με μελέτες που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο ASCO 2010. Μία από αυτές έδειξε πως η νιλοτινίμπη που έχει πιο εκλεκτική δράση από την ιματινίμπη (αυτό σημαίνει ότι δρα πιο στοχευμένα και είναι πιο «δυνατή» στα λευχαιμικά κύτταρα και λιγότερο στα υγιή) όχι μόνο είναι καλύτερα ανεκτή, αλλά λειτουργεί και σε περισσότερους ασθενείς.

Στην πραγματικότητα, η νόσος έγινε μη ανιχνεύσιμη σε μοριακό επίπεδο στο 80% των ασθενών που έπαιρναν νιλοτινίμπη, έναντι του 65% όσων έπαιρναν ιματινίμπη _ ένα εύρημα που πολύ απλά σημαίνει ότι οι ασθενείς μπορούν να βοηθηθούν ακόμα περισσότερο.

Αντίστοιχα ευρήματα είχε και μελέτη με τη δασατινίμπη, γεγονός που ώθησε τον δρα Τσαρλς Λ. Σόιγερς, επικεφαλής του Προγράμματος Ανθρώπινης Ογκολογίας και Παθογένεσης στο Κέντρο Καρκίνου Μεμόριαλ Σλόαν-Κέτερινγκ, στη Νέα Υόρκη, να δηλώσει πως οι νεοδιαγνωσθέντες πάσχοντες από χρόνια μυελογενή λευχαιμία ίσως θα πρέπει να αρχίζουν απευθείας θεραπεία με τα νεώτερα φάρμακα.