Hellenic Business

του Γιάννη Δερμούση *

Αρκεί μόνο το χρέος της και η κακή δημοσιονομική διαχείριση; Πως είναι δυνατόν όλο και περισσότερες χώρες ειδικά της Ευρωζώνης να φοβούνται για τσουνάμι κρίσης και πτώχευση, συμπεριλαμβάνοντας χώρες με ισχυρή οικονομία, ανάπτυξη και αυστηρή δημοσιονομική διαχείριση όπως η Γαλλία και η Βρετανία; Τέλος, πώς είναι δυνατόν ακόμα και στις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες και οικονομίες (G8) το χρέος συνεχώς να αυξάνεται, να οδηγούνται σε πτώχευση μεγάλες επιχειρήσεις, βιομηχανίες, και τράπεζες, να συρρικνώνονται λόγο χρέους μεγάλες πολυεθνικές, και φυσικά οι ιδιώτες να αδυνατούν πλέον να πληρώσουν χρέη σε κάρτες, καταναλωτικά, στεγαστικά, φοιτητικά και άλλα δάνεια;

Τι μπορεί να είναι αυτό που μπορεί να επηρεάσει τόσο τις αγορές, ώστε ακόμα και ο Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας φτάνει να λέει ότι ζούμε την πιο δύσκολη εποχή από τον 2ο, ίσως και από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο;[1] Μπορεί μόνο να οφείλεται σε απληστία ολίγων που έχουν συγκεντρώσει χρήμα και πλούτο, ή πρόκειται για κάτι πολύ μεγαλύτερο; Η πιο απλή εξήγηση πιστεύω, που θα μπορούσε δικαιολογήσει τα παραπάνω φαινόμενα, είναι μία ανεξέλεγκτη δημιουργία νέου χρήματος, το οποίο παράγουν και  διαχειρίζονται, με την ανοχή κυβερνήσεων, και την παραπλάνηση του κόσμου, συγκεκριμένοι χρηματοοικονομικοί φορείς.

Ας δούμε πρώτα όμως τους τρόπους με τους οποίους οι τράπεζες μπορούν και επιτρέπεται να δημιουργήσουν χρήματα [2].Η πιο γνωστή μέθοδος, είναι η δημιουργία χρήματος από χρέος [3]. Για παράδειγμα, όταν κάποιος καταθέσει 100€ σε μία τράπεζα, η τράπεζα έχει το δικαίωμα να δανείσει τα 90€. Αυτός που θα τα δανειστεί συνήθως θα κάνει μία αγορά, και ο πωλητής θα καταθέσει με τη σειρά του αυτά τα 90€ σε μία άλλη τράπεζα. Ομοίως, η άλλη τράπεζα θα μπορεί να δανείσει από αυτά 81€ τα οποία και αυτά θα καταλήξουν σε άλλη και ούτω καθεξής. Με αυτό τον τρόπο από 100€ οι τράπεζες έχουν δημιουργήσει χρέος από δάνεια περίπου 900€.

Αν υποθέσουμε τώρα ότι πρόκειται για δάνεια ενός έτους με 10% επιτόκιο, όταν επιστραφούν όλα, στο τραπεζικό σύστημα θα υπάρχουν άλλα 9€ + 8.1€ + ...  ≈ 90€ από τους τόκους, τους οποίους μαζί με τα αρχικά 100€ μπορούν να ξαναδανεισούν δημιουργώντας νέο χρέος αυτή το φορά ύψους περίπου 1710€ συν τόκους, και πάει λέγοντας...

Φυσικά στην πραγματικότητα η συνάρτηση αυτή δεν είναι τόσο εκθετική και έχει περισσότερους παραμέτρους όπως διαφορετική αναλογία δανεισμού από χώρα σε χώρα, διαφορετικά επιτόκια δανεισμού, επιτόκια των καταθέσεων, αδυναμία πληρωμών, και φυσικά το γεγονός ότι πάντα υπάρχουν χρήματα σε μετρητά (γι' αυτό φαγώνονται η τράπεζες για τη χρήση καρτών), και ειδικές περιπτώσεις που κάποιοι υποχρεούνται ή επιλέγουν να φυλάξουν χρήματα σε δικά τους χρηματοκιβώτια ή θυρίδες (όπως πχ τα καζίνο). Η πιο σημαντική παράμετρος όμως, είναι η ανάγκη, αλλά και η δυνατότητα που έχει κάποιος, ώστε να προβεί σε κάποιο δάνειο, και αυτό είναι που περιορίζει πραγματικά την εξέλιξη της παραπάνω συνάρτησης (και αυτό το κρατάμε).

Το σίγουρο είναι πάντως ότι όλοι πλέον, ιδιώτες, επιχειρήσεις, τράπεζες και όλα τα Κράτη,  χρησιμοποιούν και βασίζονται σε αυτό το δανειοληπτικό σύστημα ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες τους. Και έως κάποιο σημείο υπάρχει κάποια ισορροπία, αφού μεν παράγεται νέο χρήμα, αλλά παράλληλα μέσω των δανείων δίνεται η δυνατότητα να δημιουργηθούν νέα αγαθά, νέες κατασκευές ή υπηρεσίες προς όφελος όλων.

Μάλιστα, βάση του παραπάνω μοντέλου, αν υπήρχε σωστός έλεγχος από τις κυβερνήσεις, θα μπορούσε να δημιουργηθεί υγιής ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη με πρόνοια για όλα τα κοινωνικά στρώματα. Και για κάποια μικρή περίοδο το είδαμε σε αναπτυσσόμενα και ανεπτυγμένα κράτη, να υπάρχει άνετη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, από όλα τα κοινωνικά στρώματα, ένας μισθός ήταν αρκετός να συντηρήσει με άνεση μια οικογένεια, και τέλος υπήρχε εξασφάλιση μία αξιοπρεπούς σύνταξης με πρόσβαση όχι μόνο στα αναγκαία και απολύτως απαραίτητα.

Μόνο που η πραγματικότητα εξελίχτηκε πολύ πιο άσχημη, και ο καπιταλισμός έδειξε τα δόντια του, μέσω της απληστίας για βραχυπρόθεσμα κέρδη, μέσω της δημιουργίας καρτέλ και μονοπωλίων, και μέσω της επιρροής σε κυβερνήσεις για επιβολή κανόνων που ευνοούν μόνο συγκεκριμένα κεφάλαια και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Και μέσα στην παρακμή αυτού του συστήματος γεννήθηκε και ακμάζει ένα παράγωγο του καπιταλισμού που δεν είναι άλλο από την μεγαλύτερη "μαύρη αγορά" όπως χαϊδευτικά την καλούν, ή αλλιώς την αγορά παραγώγων.

Για να καταλάβουμε το μέγεθος αυτής της αγοράς αρκεί να την συγκρίνουμε με την χρηματιστηριακή αγορά. Το 2009 οι μετοχές όλων των χρηματιστηριακών αγορών παγκοσμίως είχαν αποτιμηθεί σε 72 τρις δολάρια. Την ίδια στιγμή η αγορά παραγώγων αποτιμάται περίπου σε 1144 τρις δολάρια [4]. Για να δώσω και άλλο ένα νούμερο, η συνολική αξία από οτιδήποτε μπορεί να κοστολογηθεί στον πλανήτη εκτιμάται στα 165 τρις. Η αύξηση του μεγέθους αυτής της αγοράς τα τελευταία δέκα χρόνια είναι εκθετική και συνεχίζεται.

Σήμερα οι πιο τελευταίες αποτιμήσεις δείχνουν να έχει αυξηθεί στα 1.48 τετράκις εκατομμύρια δολάρια [5]. Για να δώσω και ένα τελευταίο νούμερο, αν διαιρεθεί αυτό το νούμερο με τον πληθυσμό του πλανήτη, αντιστοιχούν περίπου 190 χιλιάδες δολάρια ανά άτομο [6]. Δεν θέλω ούτε να σκεφτώ τι θα μπορούσε να προσφέρει ένα μικρό κλάσμα αυτού, σε χώρες του τρίτου κόσμου και σε ανθρώπους που χρειάζονται βοήθεια.

Πώς όμως μπόρεσε να εξελιχτεί τόσο πολύ αυτή η αγορά; Αν εφαρμόσουμε το δανειακό σύστημα στην αγορά παραγώγων, θα δούμε τα νούμερα ότι πλέον μπορούν να αυξηθούν εκθετικά, αφού δεν υπάρχει πια ο περιορισμός της ζήτησης. Οι επενδύσεις που δημιουργούνται σε αυτή την αγορά προέρχονται κυρίως από τους ίδιους οι οποίοι δανείζουν σε  αυτή. Με αυτό τον τρόπο, οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι, μπορούν ελεύθερα να δημιουργούν νέο χρήμα, σε ποσότητες που δεν συγκρίνονται με προηγούμενα μεγέθη, και που φυσικά δεν ανταποκρίνονται πλέον σε παραγωγή νέων αγαθών και υπηρεσιών, αλλά είναι κυριολεκτικά από "κενό αέρα".

Γεννιέται όμως η ερώτηση, πως δημιουργήθηκε και εξελίχτηκε ανεξέλεγκτα ένα τέτοιο φαινόμενο, και γιατί δεν έχει δημιουργήσει γνωστές παρενέργειες όπως ο πληθωρισμός [7] [8];

Καταρχήν ο μεγαλύτερος όγκος των χρημάτων βρίσκεται σε επενδύσεις στην παραπάνω αγορά, ενώ ρευστοποιούνται σιγά - σιγά, μόνο όσα χρήματα χρειάζονται, οπότε δεν επηρεάζονται άμεσα νούμερα όπως ο πληθωρισμός. Δημιουργούνται όμως άλλες παρενέργειες, όπως το συνεχώς αυξανόμενο κόστος λόγο σταδιακής υποτίμησης της αξίας του χρήματος. Γι' αυτό και βλέπουμε κάθε χρόνο, όλο και μεγαλύτερες ανάγκες για  δάνεια, σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και σε κράτη, που οδηγούν όλο και σε μεγαλύτερα χρέη, και σε πτωχεύσεις επιχειρήσεων, τραπεζών, ακόμα και κρατών, και φυσικά ανεργία και κατασχέσεις όσων αφορά τους ιδιώτες.

Για το πως έχει επιτραπεί αυτό, η απάντηση είναι σχετικά εύκολη, αν κατορθώσεις να ελέγξεις ή ακόμη και να δημιουργήσεις κυβερνήσεις μαριονέτες που όχι μόνο διαμορφώνουν πολιτικές βάση των δικών σου κανόνων, αλλά προσπαθούν να τις επιβάλουν και σε χώρες με διαφορετικά πολιτικά συστήματα.

"Ο καπιταλισμός είναι το καλύτερο σύστημα που έχει επινοηθεί!" George W. Bush [9].

Έχοντας όμως δημιουργηθεί μία τέτοια αγορά που συνεχώς αυξάνεται, αναρωτιέται κανείς ποσό πιθανό είναι να ξεφύγει πλέον από τον έλεγχο, και τι θα γίνει αν καταρρεύσει από το βάρος της [10] [11] [12]. Φαντάζομαι πάντως, πως όταν καταρρέει μία αγορά τετράκις εκατομμυρίων, θα καταρρεύσουν μαζί της, χρηματιστηριακές αγορές, τράπεζες και κράτη, θα υπάρξει πείνα και πόλεμοι.

Γυρίζοντας όμως στις αρχικές διαπιστώσεις, τι μπορεί να επιδιώκεται από τη δημιουργία τέτοιας κρίσης αρχικά σε ευάλωτες χώρες με μεγάλο χρέος μικρή ανάπτυξη και κακή δημοσιονομική διαχείριση; Το πιο απλό, αφαίμαξη χρημάτων και πλούτου.

Το σενάριο πάνω κάτω το βλέπουμε. Αρχικά πρέπει να δημιουργηθεί φόβος και πανικός για δημιουργία μονόδρομου, φροντίζοντας να εμποδιστεί όμως η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους, ειδικά όταν πρόκειται για τόσο μεγάλο ποσό (300 δις). Δίνεται χρηματική βοήθεια με σκληρούς όρους οι οποίοι οδηγούν σε μείωση του πλούτου των εργαζομένων και συνταξιούχων. Συρρικνώνεται η υπάρχουσα επιχειρηματικότητα και ταυτόχρονα μειώνεται η δυνατότητα των τραπεζών να δανείζουν και να εισπράττουν. Τέλος μειώνεται και ο δημόσιος πλούτος, με αποκρατικοποιήσεις φαινομενικά ζημιογόνων εταιριών και εκποίηση δημόσιας περιουσίας.

Φυσικά όσο μειώνεται ο δικός μας πλούτος, και όσα χρήματα φεύγουν από τις δικές μας τσέπες και τράπεζες, σίγουρα δεν εξαφανίζονται! Η αφαίμαξη όμως αυτή θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια, εφαρμόζοντας και κάποια αναπτυξιακά μέτρα που θα ευνοούν όμως επιχειρήσεις κυρίως από την αλλοδαπή, ώστε να συντηρηθεί το κράτος, μέχρι να καταφέρουμε να ξεχρεώσουμε όσο μεγαλύτερο μέρος των χρεών μπορούμε. (Και καλύτερα να μην αναφερθώ και σε άλλα θέματα ταμπού που μπορεί να έχουν στο σχέδιο τους [13] [14] [15].) Και μετά θα μιλάμε για πραγματική πτώχευση.

Πιστεύω πως βρισκόμαστε πλέον σε πόλεμο, και οι πρώτοι αιχμάλωτοι, είναι η κυβέρνηση, που δεν μπορεί καθόλου πλέον να θέσει ούτε κόκκινες γραμμές.  Ο πόλεμος κερδίζεται με στρατηγική, και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί ήδη χάνουμε και έρχονται ακόμα πιο δύσκολα.

Πρέπει να φροντίσουμε να πάρουμε κοινωνικά δίκαια μέτρα, ώστε να μην ζημιωθεί άλλο οικονομικά, καμία κοινωνική τάξη. Το κόστος εργασίας δεν έχει να κάνει μόνο με τους μισθούς αλλά κυρίως με την οργάνωση και την παραγωγή. Πρέπει άμεσα να δημιουργηθούν αναπτυξιακά μέτρα, και να απαιτήσουμε από την κυβέρνηση αποδείξεις ότι θα οδηγήσουν σε πραγματική ανάπτυξη και όχι απλά θα συντηρούν την οικονομία.

Πρέπει επιτέλους να πάρουμε πραγματικά μέτρα για να υπάρξει διαφάνεια και να καταπολεμηθεί η διαφθορά και στο δημόσιο τομέα, αλλά και στην πολιτική. Θέλουμε να μπορούμε να δούμε τι κρύβεται πίσω από κάθε απόφαση!

Το μεγαλύτερο όμως όπλο για την σωστή ανάπτυξη της χώρας, είναι η στήριξη της παιδείας, των επιστημών και της έρευνας, και πρέπει να φροντίσουμε να μην βρεθεί ποτέ σε δεύτερη μοίρα. Αν θέλουμε να αποφύγουμε οποιαδήποτε επόμενη κρίση στο μέλλον, πολιτική ή οικονομική, πρέπει να δημιουργήσουμε σωστή παιδεία, και δεν εννοώ μόνο την εκπαίδευση, αλλά και τη σωστή διαπαιδαγώγηση.

Οι νέοι πρέπει να αποκτήσουν σωστές βάσεις, να έχουν ίσες ευκαιρίες μόρφωσης, να αξιοποιούνται σωστά οι πιο ικανοί αλλά και οι λιγότερο ικανοί, και να αποκτήσουν πολιτική και όχι κομματική βούληση, ώστε να οδηγηθούμε σε ποιό ορθό πολιτικό και οικονομικό σύστημα και να αποφύγουμε πλέον αλλά λάθη ή εκμετάλλευση από άγνοια!

 
[1] Deutsche Welle: "Ζήσαμε και ζούμε πραγματικά δραματικές στιγμές"
http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5576689,00.html
 
[2]  Wikipedia: Money Creation
http://en.wikipedia.org/wiki/Money_creation
 
[3] Wikipedia: Fractional-Reserve Banking
http://en.wikipedia.org/wiki/Fractional-reserve_banking
 
[4] Graham Summers: A Market 40 Times Larger than Stocks
http://www.gainspainscapital.com/index.php?option=com_content&view=article&id=83:a-market-40-times-larger-than-stocks&catid=39:stocks&Itemid=70
 
[5] Business Wire: DTCC Continues Expansion of Public Data on OTC Credit Derivatives
http://www.marketwatch.com/story/dtcc-continues-expansion-of-public-data-on-otc-credit-derivatives-2010-05-06?reflink=MW_news_stmp
 
[6] Centre for Research on Globalisation: The Size of the Derivatives Bubble = $190K Per Person on Planet
http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=12753
 
[7] AzBiz: The critical question: Will we see inflation or deflation?
http://www.azbiz.com/articles/2010/05/14/finance/your_money/doc4bed82a9267cf197476394.txt
 
[8] CommodityOnline: How Goldman cooked shady derivatives fraud
http://www.commodityonline.com/news/How-Goldman-cooked-shady-derivatives-fraud-27508-3-1.html
 
[9] The Washington Post: 9/11 Was Big. This Is Bigger
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/03/AR2008100301969.html
 
[10] Marketwatch: Derivatives Are the New Ticking Time Bomb, Paul B. Farrell
http://www.marketwatch.com/story/derivatives-are-the-new-ticking-time-bomb
 
[11] The Financial Tsunami Endgame: Unregulated Private Money Creation
http://www.marketoracle.co.uk/Article3652.html
 
[12] RISMEDIA: The Thousand Trillion Dollar Question
http://rismedia.com/2010-05-10/the-thousand-trillion-dollar-question/
 
[13] Καθημερινή: Εκατομμύρια ευρώ «κρύβονται» στο υπέδαφος της βόρειας Ελλάδας
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_20/05/2010_338450
 
[14] Capital: Υπάρχει σχέδιο αρπαγής του ελληνικού πλούτου
http://www.capital.gr/stoupas/Article.aspx?id=960963
 
[15] Capital: Γ. Παπανδρέου " Εισάγει νομοσχέδιο για την απαγόρευση Νέας γεώτρησης πετρελαίου στο Αιγαίο"
http://www.capital.gr/gmessages/showTopic.asp?id=1690798

* Προγραμματιστή, υπαλλήλου στο Ινστιτούτο Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"