Hellenic Business

του Ηρακλή Ρούπα

Παρά την θετική για την χώρα μας έκβαση του Eurogroup και την επίτευξη συμφωνίας με όρους σημαντικά ευμενέστερους από την αρχική διαπραγματευτική θέση της Κυβέρνησης, η πορεία μέχρι την επιτυχή έκβαση γεννά προβληματισμούς. Οι διαφωνίες μεταξύ ΔΝΤ και Γερμανίας κατά βάση δεν οριοθετούν ένα απλό πλαίσιο διαφορετικής οπτικής με βάση κάποιες τεχνοκρατικές προσεγγίσεις αριθμών. Ίσως βιώνουμε την δομική κρίση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και όχι κρίση αλληλεγγύης της Ευρωζώνης, ούτε φυσικά μία αμιγώς δημοσιονομική κρίση της Ελλάδας ή των χωρών του Νότου.

Σε αυτή την δύνη ενεπλάκη η χώρα στα αρχικά στάδια, χωρίς γνώση των Αγορών, χωρίς θέσεις ουσίας, κυρίως όμως χωρίς διάθεση των Κυβερνήσεων να επεξεργασθούν σενάρια και προοπτικές εκτός των εύκολων λύσεων των οριζόντιων περικοπών. Ενεπλάκη χωρίς διάθεση διαπραγμάτευσης κυρίως γιατί θεωρήθηκε ότι δεν υπήρχε ο χρόνος να πεισθούν οι «εταίροι»  μας για την αναγκαιότητα άλλου μείγματος πολιτικής. Παρά το γεγονός ότι μέτρα ανασύνταξης και επαναπροσδιορισμού στόχων της Οικονομίας έπρεπε να είχαν προωθηθεί τις περιόδους της σημαντικής ανάπτυξης, οι εξελίξεις καθώς και οι διαπιστώσεις των πιστωτών μας πλέον αποδεικνύουν ότι το μείγμα μέτρων που επεβλήθη κατά τα δύο πρώτα μνημόνια ήταν λάθος. Θα ήταν προτιμότερο όμως να είχαμε ως χώρα αυτόβουλα δρομολογήσει μέτρα, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, παρά χάνοντας την εθνική μας αξιοπιστία να υποχρεωθούμε να τα λάβουμε εξαιτίας των πιέσεων από εξωγενείς παράγοντες όπως οι «αγορές».

Την εποχή των πρώτων μνημονίων, ελάχιστοι είχαν προβεί στην αυτονόητη διαπίστωση της μη βιωσιμότητας του χρέους. Με αποτέλεσμα σήμερα να φαίνονται δικαιωμένοι όσοι μετ' επιτάσεως πρότειναν μορατόριουμ πληρωμών ή εναλλακτικά μορατόριουμ μακροπρόθεσμου ορίζοντα στην αποπληρωμή τόκων.

Σήμερα όμως που, τελικά, όλοι οι εμπλεκόμενοι συγκλίνουν προς την κατεύθυνση αυτή, παρατηρείται άλλη μία υστέρηση, σημαντικότερη από την όποια λάθος επιλογή μέτρων ή υλοποίησης πολιτικής: Υστέρηση στην διεκδίκηση έστω και την ύστατη στιγμή της αναγνώρισης της υπόστασης της χώρα,ς μετά την λήψη των πρόσφατων επώδυνων και αναγκαίων μέτρων. Αναγνωρίζοντας την επιτυχία συμφωνίας και εκταμίευσης των 44 δισ. παραβλέπουμε το γεγονός ότι, παρά το ότι οδηγηθήκαμε στα μέτρα αυτά προκειμένου να εκπληρώσουν τις «δεσμεύσεις» τους οι εταίροι, η δική μας σοβαρότητα «χρησιμοποιήθηκε» για να ξεδιπλωθεί το πρόβλημα της δομικής κρίσης που ανέφερα παραπάνω.

Αναζητήθηκαν άραγε κατά τις πρόσφατες διαπραγματεύσεις οι εγγυήσεις εκείνες που να αναγνώριζαν στην ουσία τις θυσίες των πολιτών; Δυστυχώς, η εικόνα, όπως αυτή που ξετυλίχθηκε τις μέρες πριν από το πρόσφατο Eurogroup, δεν σχηματοποιεί μία τέτοια διάσταση. Οι επιλογές ήταν σαφώς μονόδρομος. Μονόδρομος όμως επειδή ο πρωθυπουργός είχε διαβεβαιώσει για την θετική έκβαση των εξελίξεων χωρίς να παραπέμπει σε τυχόν εμπλοκή. Σε καμία φάση των διαπραγματεύσεων δεν οριοθετείτο το ενδεχόμενο εμπλοκής και αδυναμίας από την Κυβέρνηση να αναζητήσει οδό ελέγχου των καταστάσεων.

Αναγνωρίζοντας την επιτυχία της συμφωνίας, παραβλέπουμε το γεγονός ότι τυχόν αρνητική έκβαση δεν θα επέφερε μόνον πολιτική αναταραχή (παρά τις διαψεύσεις του πρωθυπουργού), αλλά κυρίως θα σηματοδοτούσε κοινωνικές εκρήξεις σε ανυπολόγιστο βαθμό, καθ' ότι ο εμπαιγμός θα ήταν πρόδηλος. Ίσως οι τελευταίες εξελίξεις να επιτρέψουν στους πολιτικούς να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι ο πολίτης επιθυμεί ειλικρίνεια θέσεων και καθαρότητα πράξεων. Έχοντας χάσει το πολιτικό σύστημα την αξιοπιστία του, δύσκολα θα μπορούσε εκ νέου να πείσει στο μέλλον.

Εάν η προγραμματισμός -έστω με τις αρχικές αστοχίες- δεν εκτραπεί ουσιαστικά, έχουμε να προσδοκούμε θετικότερη έκβαση των οικονομικών δεδομένων και ουσιαστικότερη ανάπτυξη. Όχι όμως άμεσα. Μεγέθη όπως ανεργία 27% την επόμενη διετία και συνεχιζόμενη ύφεση 4% μέχρι το 2014 δεν αντιστρέφονται άμεσα. Έστω δε και με υπόθεση εργασίας ότι δεν υφίστανται αστοχίες, στην οικονομία απαιτείται χρόνος ωρίμανσης μέχρι τα  μέτρα και η σταδιακή παροχή ρευστότητας να προκαλέσουν αντιστροφή του αρνητικού momentum. Υπάρχει δε το ενδεχόμενο λανθασμένες μεταρρυθμίσεις να δράσουν ως επιταχυντές της ύφεσης.

Αναλύοντας τα δεδομένα είμαστε υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε ότι, παρά τα όποια λάθη των Κυβερνήσεων κατά το παρελθόν, η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες. Τυχόν «απόδραση» προς μία νέα κατεύθυνση δεν θα οριοθετούσε μόνον αλλαγή τάσης και νοοτροπίας από μέρους της χώρας, αλλά κυρίως διάθεση από μέρους των Ευρωπαίων να διαχειριστούν μία Ευρώπη ταχύτερη και ουσιαστικότερη στην λήψη αποφάσεων. Ήταν και παραμένει λάθος όμως η χρησιμοποίηση της χώρας όχι μόνον για την προσωρινή εκτόνωση των διαφορών ΔΝΤ και  Ευρώπης, αλλά ως κάλυψη παραλλαγής μίας αναγκαστικής πραγματικότητας χάριν των γερμανικών εκλογών. Σίγουρα η διαμόρφωση πολιτικής στην Ευρωζώνη δεν είναι (ούτε θα γίνει άμεσα) εύκολη υπόθεση. Όμως, αν και εφόσον οι συγκυρίες διαμορφώσουν ένα σημαντικό consensus, τότε, στον «χρόνο μηδέν», η διαπραγμάτευση ίσως δεν θα πρέπει να είναι για την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη αλλά για την έξοδο της Γερμανίας από αυτήν.