Hellenic Business

Το 1989 αποτέλεσε ένα ιστορικό έτος, ως προς τις ανακατατάξεις που συνέβησαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανακατατάξεις, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, που άλλαξαν τον ροή των γεγονότων της Ιστορίας, που οδήγησαν σε κατάρρευση τα ψυχροπολεμικά τείχη διαίρεσης της Ευρώπης, που επαναπροσδιόρισαν τις συζητήσεις, τις πολιτικές αποφάσεις για το ποια είναι η νέα Ευρώπη. Μια Ευρώπη, της οποίας τα μισά και πλέον εδάφη της, αυτά τα οποία είχαν αποκοπεί βιαίως με την επικράτηση των κομμουνιστικών καθεστώτων μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κέρδισαν τότε την ελευθερία και την δημοκρατία, επανενώθηκαν στον κορμό μιας Ευρώπης η οποία, από τα μέσα της 10ετίας του '80, κάνει βήματα προς την ενοποίησή της, μέσα από διακυβερνητικές διασκέψεις και αναθεωρήσεις Συνθηκών, με το αίτημα για Ευρωπαϊκό Σύνταγμα να συνθλίβεται σε δημοψηφίσματα των οποίων το νόημα αλλοιωνόταν από τους λαϊκιστές.

Το 1989 ήταν ένα έτος που άλλαξε την Ευρώπη, άλλαξε τις κατευθύνσεις της, και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε ένα σημείο αναφοράς συναισθηματικό -ιστορικά- για τους Γερμανούς, αλλά και τις παλαιότερες γενιές των Ευρωπαίων, που έζησαν στον πόλεμο και τα χρόνια μετά από αυτόν, τις πρώτες προσπάθειες ενοποίησης από τους οραματιστές - πατέρες της Ευρώπης, αλλά και τις νεότερες γενιές των Ευρωπαίων, που είδαν μπροστά τους έναν ενιαίο γεωγραφικό χώρο χωρίς τις μεγάλες διαιρέσεις του παρελθόντος.

Η πτώση του συμβόλου της διαίρεσης της Ευρώπης -μοναδικό γεγονός και σταθμός στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση- ήταν μια εξέλιξη που προέκυψε από ιστορικές συγκυρίες στην Ανατολική Ευρώπη, με κυριότερη εξ αυτών τις πολιτικές Γκορμπατσώφ, που στα τέλη της 10ετίας του '80 ουσιαστικά οδήγησαν στην κατάργηση του δόγματος Μπρέζνιεφ, επιτρέποντας έτσι στις χώρες που μετείχαν του Συμφώνου της Βαρσοβίας να επιλέξουν ελεύθερα τον δρόμο που θα ακολουθούσε κάθε μία στην εσωτερική και διεθνή πολιτική. Η ιστορική αυτή πολιτική απόφαση του Γκορμπατσώφ οδήγησε, την μια μετά την άλλη, τις σοσιαλιστικές χώρες να ανοίξουν τα σύνορά τους προς την Δύση, να οδηγήσουν σε παραίτηση τα ολοκληρωτικά καθεστώτα τους και να εκλέξουν δημοκρατικές Κυβερνήσεις.

Τελευταίο οχυρό στην Δημοκρατική Ειρηνική Επανάσταση του 1989 αποτελούσε το υπερσυντηρητικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας. Με την αντικατάσταση Χόνεκερ από τον Γκρέντς προχώρησε στην εξαγγελία ορισμένων αόριστων μέτρων φιλελευθερισμού και εκδημοκρατικοποίησης, που όμως δεν μπόρεσαν να κατευνάσουν τον πόθο των Ανατολικογερμανών για ελευθερία, και έτσι οι καθημερινές ειρηνικές συναθροίσεις χιλιάδων πολιτών οδήγησαν στην πλήρη κατάρρευση του καθεστώτος.

Η Κοινοτική Ευρώπη ομόθυμα στήριξε τα νέα ελεύθερα κράτη, στήριξε την επανένωση της Γερμανίας. Μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, το 1991, οι πρώην κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που είχαν ζήσει επί μισό αιώνα κάτω από την αυταρχική κηδεμονία του Συμφώνου της Βαρσοβίας, έκριναν ότι το μέλλον τους ήταν πλέον στους κόλπους της δημοκρατικής ευρωπαϊκής οικογένειας. Η διαδικασία αυτή, που συμπεριέλαβε με διαδοχικές διευρύνσεις τα πρώην σοσιαλιστικά κράτη, αποτελεί μια διαδικασία σε εξέλιξη, προσβλέποντας στην ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων.

Η Ευρώπη, παρά τα όσα έχει πετύχει στην πορεία προς την ενοποίησή της, με την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, με τις πολιτικές συνοχής και περιφερειακής πολιτικής, εξακολουθεί να εμφανίζει δημοκρατικό έλλειμμα, έλλειμμα μιας συνεκτικής, ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας, ενώ η οικονομική και κοινωνική αλληλεγγύη απαιτεί σήμερα στενότερη συνεργασία, μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιοχών της Ένωσης, διατηρώντας την ταυτότητα και την ποικιλομορφία της, εφαρμόζοντας κοινές πολιτικές που θα ενισχύουν την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, όταν, ακόμα και σήμερα, υφίστανται λογικές που (όπως στο θέμα του κοινοτικού προϋπολογισμού) εξακολουθούν να εμφανίζονται παραδοσιακές αντιπαραθέσεις που με αρτηριοσκληρωτικό τρόπο προσεγγίζουν τις ανάγκες τού σήμερα.

Τα ιδανικά που οδήγησαν στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου, την ιστορική ήττα του ολοκληρωτισμού, μετά την ήττα του φασισμού, είναι και σήμερα εξαιρετικά επίκαιρα. Τα αιτήματα για ισχυρότερη και αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών της Ευρώπης, για αλληλεγγύη, για Πολιτική και Κοινωνική Ένωση, είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ, την ώρα που νέα τείχη αδιέξοδων εθνικών απομονώσεων ορθώνονται από ακραίους δημαγωγούς και λαϊκιστές, από φανερούς και κρυφούς αρνητές του ευρωπαϊκού οράματος.

Σήμερα, 23 χρόνια μετά, η επέτειος της πτώσης ενός συμβόλου διχασμού και ολοκληρωτισμού για ολόκληρη την Ευρώπη, έχει ειδικούς συμβολισμούς για τις νέες γενιές της, που αντιμετωπίζουν το φάσμα της μαζικής ανεργίας, με τα κράτη - μέλη να μην έχουν καταφέρει να την αντιμετωπίσουν μέσα από μια κοινή και συνεκτική πολιτική απασχόλησης, αλλά και τις γενιές που το όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης τους επιτρέπει να μετακινούνται, να ταξιδεύουν, να σπουδάζουν και να εργάζονται ελεύθερα.

Σήμερα, η επέτειος αυτή φέρνει ενώπιόν μας τις εικόνες από εκείνον τον Νοέμβριο του 1989, το ξέσπασμα ελευθερίας και δημοκρατίας, την εκθεμελίωση όχι μόνο του Τείχους αλλά και της ψυχροπολεμικής διαίρεσης της Ευρώπης, της πτώσης όλων των ολοκληρωτικών καθεστώτων, με την Λευκωσία να παραμένει η μοναδική διαιρεμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης, επαναφέροντας το σύνθημα τής τότε εποχής:  Η Ευρώπη ελεύθερη και ενωμένη ως αίτημα που απαιτεί νέα πολιτικά και κοινωνικά πρόσημα.
Για μια Ευρώπη, ενωμένη, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, για μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Πολιτών της.

Γιώργος Ζερβάκης