Hellenic Business

Αυξάνονται οι ανησυχίες πως η Ισπανία θα ακολουθήσει τη μοίρα της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Πορτογαλίας και θα γίνει η τέταρτη ευρωπαϊκή χώρα που θα λάβει ένα πακέτο οικονομικής διάσωσης με την υποχρέωση να λάβει εξαιρετικά αντιδημοφιλή μέτρα που θα επιδεινώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων Ισπανών που ήδη πλήττονται από την κρίση.

Με την ύφεση να μαστίζει ολοένα και περισσότερο την Ισπανία, εντείνονται ταυτόχρονα οι πιέσεις από τις 17 αυτόνομες περιφέρειες της χώρας, οι οποίες με τη σειρά τους ζητάνε οικονομική βοήθεια προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα δικά τους χρηματοπιστωτικά προβλήματα. Το βρετανικό BBC περιέγραψε σε σειρά ερωταπαντήσεων το τί πήγε στραβά στην Ισπανία.

Τι πήγε στραβά στην Ισπανία;

Η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιταλία έχουν συσσωρεύσει πολύ μεγάλο χρέος, όμως η ισπανική κυβέρνηση ήλεγχε το δικό της, καθώς είχε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς κάθε χρονιά πριν ξεσπάσει η κρίση του 2008. Και καθώς η ισπανική οικονομία αναπτυσσόταν γοργά πριν από το 2008, η αναλογία χρέους - ΑΕΠ μειωνόταν, ενώ αντίθετα της Γερμανίας συνέχισε να αυξάνεται.

Όταν η Μαδρίτη εντάχθηκε στο ευρώ, η οικονομία της άρχισε να ανθεί ενισχυμένη από τη φούσκα των ακινήτων, καθώς τα ισπανικά νοικοκυριά δανείζζοντας και αγόραζαν βάζοντας όλο και μεγαλύτερες υποθήκες. Οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν 44% μέσα σε τέσσερα χρόνια από το 2004 έως το 2008, αλλά μετά την κρίση του 2008 έχουν κατρακυλίσει.

Η Οικονομία της Ισπανίας, η οποία αναπτυσσόταν κατά μέσο όρο περίπου 3,7% ετησίως από το 1999 έως το 2007, έκτοτε συρρικνώνεται περίπου κατά μία ποσοστιαία μονάδα κάθε χρόνο. Έτσι, αν και η ισπανική κυβέρνηση είχε σχετικά χαμηλό δημόσιο χρέος, τώρα αναγκάζεται να δανείζεται πολύ λόγω των επιπτώσεων της κατάρρευσης του τομέα των ακινήτων, της ύφεσης και των υψηλότερων ποσοστών ανεργίας στην ευρωζώνη.

Τι συνέβη σε επίπεδο τοπικών κυβερνήσεων;

Οι 17 αυτόνομες περιφέρειες της ιβηρικής χώρας εχουν τα δικά τους χρέη, καθότι η καθεμία απ' αυτές πληρώνει τις δικές της υγειονομικές κι εκπαιδευτικές υπηρεσίες, με τη κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη να συνεισφέρει κάτω από το 20% των συνολικών δημοσίων δαπανών.

Τα χρόνια της άνθησης, κάθε τοπική κυβέρνηση ξόδεψε αλόγιστα στη κατασκευή αεροδρομίων και άλλων δημοσίων έργων που έμειναν ημιτελή ή ανεκμετάλλευτα. Λόγου χάρη, η Βαλένθια κατασκεύασε ένα μεγάλο αεροδρόμιο, στο οποίο δεν προσγειώθηκε ποτέ κανένα αεροσκάφος.

Πλέον, οι 17 κυβερνήσεις πιέζονται να μειώσουν τις δαπάνες τους, αλλά οι τοπικοί άρχοντες διαφωνούν. Τις οικονομικές πιέσεις εντείνουν και οι πολιτικές και αποσχιστικές, με την Καταλονία, τη πλουσιότερη ανάμεσα στις 17 περιφέρειες, να προκηρύσσει πρόωρες τοπικές εκλογές για τις 25 Νοεμβρίου, προκειμένου η Βαρκελώνη να επιδιώξει «αυτοδιάθεση» - κάτι που θα μπορούσε να εμπλέξει τη χώρα σε μία πρωτοφανή οικονομική και συνταγματική κρίση.

Ωστόσο, υπάρχουν και περιφέρειες που δεν αντιμετωπίζουν τοσο έντονα οικονομικα προβλήματα: η Αστούρια δεν έχει χρέη, η Μαδρίτη έχει καλύψει το χρέος της, ενώ η Ναβάρα, η Γαλικία, η Καντάμπρια, η Αραγονία και η χώρα των Βάσκων βρίσκονται σε μια σχετικά καλή οικονομική κατάσταση, αν όχι μακροπρόθεσμα, τουλάχιστον ως προς τα τρέχοντα ισοζύγια.

Ποιο είναι το πρόβλημα με τις ισπανικές τράπεζες;

Ακριβά πλήρωσαν οι ισπανικές τράπεζες την έκρηξη της αγοράς ακινήτων που είχε σημειωθεί στη χώρα τα προηγούμενα χρόνια, όταν χιλιάδες Ισπανοί εκμεταλλευόμενοι τα χαμηλά επιτόκια έσπευσαν να αγοράσουν σπίτια, εξοχικά και καταστήματα σε ολόκληρη τη χώρα. Οι τιμές των ακινήτων στην Ισπανία όμως έχουν πέσει 25% από το 2007 που έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδά τους κι όλο και μεγαλύτερος αριθμός υπερχρεωμένων Ισπανών αδυνατεί να πληρώσει τις μηνιαίες δόσεις των στεγαστικών δανείων. Το «βουνό» των δανείων που δν εξυπηρετούνται ομαλά ή καθόλου αγγίζει τα 663 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει το μεγάλο χρέος και το έλλειμμα μπορεί να μην έχει αρκετά χρήματα για να βοηθήσει τις τράπεζες, παρόλο που κάποιες απ' αυτές, όπως οι δυο μεγαλύτερες της χώρας, Santander και BBVA, λειτουργούν ακόμη υπό υγιή οικονομική διαχείριση. Η Ισπανία θα χρειαστεί σε πρώτη φάση 62 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της.

Τι γίνεται για να βοηθηθούν οι τράπεζες που είναι σε κρίση;

Η Κυβέρνηση κρατικοποίησε μερικώς τον Μάιο την τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, την Bankia. Πριν μερικές εβδομάδες, το δημόσιο ταμείο της Ισπανίας ανακοίνωσε την άμεση χορήγηση 4,5 δισ. ευρώ στην τράπεζα για το ισπανικό ταμείο ενίσχυσης των τραπεζών (FROB), προκειμένου να καλυφθούν οι καθαρές ζημίες 4,45 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο. Ο δανεισμός της χώρας από τους διεθνείς δανειστές είναι εξαιρετικά ακριβός, αφού οι επενδυτές ζητούν μεγαλύτερα επιτόκια λόγω του αυξημένου ρίσκου, οπότε αναγκαστικά η Ισπανία θα στραφεί για βοήθεια στην ευρωζώνη.

Πώς θα λειτουργήσει ο μηχανισμός διασωσης;

Για την αναδιάρθρωση και την ανακεφαλαιοποίηση του ισπανικού τραπεζικού συστήματος θα χρειαστούν έως 100 δισ. ευρώ που θα προέλθουν από την ευρωζώνη, υπό τη μορφή δανείων. Η οικονομική βοήθεια για την ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών θα χορηγηθεί είτε μέσω του προσωρινού (EFSF), είτε μέσω του μόνιμου (ESM) μηχανισμού στήριξης.

Τα κεφάλαια θα χορηγηθούν αποκλειστικά στο ισπανικό ταμείο ενίσχυσης των τραπεζών (FROB) το οποίο θα τα διανείμει χωριστά σε κάθε τράπεζα, ενώ η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα διατηρήσει την πλήρη ευθύνη για την οικονομική βοήθεια.

Όχι, το ΔΝΤ δεν θα συνεισφέρει με κάποια κεφάλαια στο σχέδιο διάσωσης, αλλά το άγρυπνο μάτι του θα παρακολουθεί την εφαρμογή της συμφωνίας με τακτικές εκθέσεις. Οι όροι που θα συνοδεύουν το δάνειο στήριξης θα αφορούν μόνο τον χρηματοπιστωτικό τομέα και όχι την γενικότερη οικονομική πολιτική της χώρας, ενώ η Ισπανία επιμένει πως δεν πρόκειται για «πρόγραμμα πλήρους διάσωσης», όπως έγινε στην περίπτωση της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, αλλά για ένα δάνειο.

Είναι αναπόφευκτη η άφιξη της τρόικας στη Μαδρίτη;

Παρόλο που ο δεξιός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι η Ισπανία δεν θα γίνει η τέταρτη χώρα που θα ζητήσει πακέτο οικονομικής διάσωσης, πολλοι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν πως είναι θέμα χρόνου η ιβηρική χώρα να αιτηθεί κάτι τέτοιο. Η ύφεση στην Ισπανία μεγαλώνει, η ανεργία ολοένα κι αυξάνεται, η κυβέρνηση ανακοινώνει νέο αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας.

Τα μέτρα αυτά ενδέχεται να αποτελέσουν τη βάση μιας συμφωνίας για ένα ευρωπαϊκό πακέτο βοηθείας, το οποίο θα αποτελέσει το έναυσμα για τη δημιουργία ενός προγράμματος αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προκειμένου να μετριαστεί το δυσβάσταχτο κόστος δανεισμού. Την ίδια ώρα χιλιάδες Ισπανοί επιστρέφουν στους δρόμους, ενάμιση χρόνο μετά την ανθρωποπλημμύρα των Αγανακτισμένων που γέννηε ανάλογα κινήματα διαμαρτυρίας στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική.