Hellenic Business

Αμερικανικά τα 17 από τα 20 κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου -

Καμία άλλη χώρα στο κόσμο δεν κυριαρχεί πάνω σε μια βιομηχανία με τον τρόπο που οι ΗΠΑ κυριαρχούν πάνω στη βιομηχανία της ανώτατης εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τη λεγόμενη «Λίστα της Σανγκάης» από το πανεπιστήμιο Σιάο Τονγκ, στον κατάλογο με τα 500 καλύτερα πανεπιστήμια για το 2012, τα 17 από τα 20 κορυφαία είναι αμερικανικά.

Η παραδοσιακή εξήγηση γι' αυτό το φαινόμενο (ο πλούτος των ΗΠΑ, ο μεγάλος πληθυσμός της χώρας, οι γενναίες επιχορηγήσεις και η ικανότητα των πανεπιστημίων να προσελκύουν διάσημους καθηγητές απ' όλο το κόσμο) δεν είναι επαρκής γιατί λείπει ένα βασικό κομμάτι από το παζλ: το καινοτομικό αμερικανικό μοντέλο διοίκησης των ακαδημαϊκών αυτών ιδρυμάτων.

Το Χάρβαρντ είναι το παλαιότερο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ: ιδρύθηκε το 1636 με το όνομα New College (Νέο Κολέγιο). Η πρώτη επίσημη αναφορά του Χάρβαρντ ως πανεπιστημίου και όχι ως κολεγίου έγινε στο νέο Σύνταγμα της πολιτείας της Μασαχουσέτης το 1780.

Όταν διάφοροι απόφοιτοι του Χάρβαρντ έγιναν κατόπιν νομοθέτες της πολιτείας της Μασαχουσέτης, τότε το πανεπιστήμιο έλαβε μεγάλες οικονομικές επιχορηγήσεις. Όμως το μεταναστευτικό κύμα των Ιρλανδών που εισέρρευσε στη πόλη τη δεκαετία του 1840, λόγω του λιμού στην Ιρλανδία, άλλαξε τις ισορροπίες και πολλοί απλοί, λαϊκοί άνθρωποι κατέλαβαν κομβικές θέσεις στη νομοθετική εξουσία.

Σε απάντηση, η τότε διοίκηση του Χάρβαρντ απαίτησε να φύγει το ίδρυμα από τα χέρια πολιτικών προσώπων και να δοθεί στους αποφοίτους του. Πράγματι, στις 29 Απριλίου του 1865 ψηφίστηκε η ριζοσπαστική απόφαση και έκτοτε το πανεπιστήμιο διαθέτει ένα «Συμβούλιο Εποπτών» (Board of Overseers) που αποτελείται αποκλειστικά από αποφοίτους.

Το συγκεκριμένο μοντέλο διοίκησης (ένα «γνήσιο αμερικανικό μοντέλο», όπως το χαρακτήρισε κάποτε ο Τσαρλς Γουίλιαμ Έλιοτ, ο μακροβιότερος πρόεδρος του Χάρβαρντ), επεκτάθηκε και σε άλλα πανεπιστήμια, όπως το φημισμένο Γέιλ. Σήμερα, τα 19 από τα 20 κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ ελέγχονται από ένα συμβούλιο αποτελούμενο κατά πλειοψηφία άνω του 50% από αποφοίτους τους, ενώ απόφοιτοι είναι επικεφαλής μέχρι και σε δημόσια πανεπιστήμια της χώρας, όπως το Πέρντιου ή το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Όπως προκύπτει, όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό αποφοίτων στα διοικητικά συμβούλια των ιδρυμάτων αυτών, τόσο πιο υψηλή θέση καταλαμβάνουν αυτά στους πίνακες αξιολόγησης -κάτι φυσιολογικό, αφού κανείς δεν ενδιαφέρεται περισσότερο για ένα πανεπιστήμιο, απ' ότι οι ίδιοι του οι απόφοιτοι. Επίσης, οι απόφοιτοι είναι αυτοί που κάνουν τις μεγαλύτερες χορηγίες, ενώ μπορούν και διοικούν το ίδρυμα με αποτελεσματικό τρόπο.

Όλα τα κορυφαία πανεπιστήμια είναι μη κερδοσκοπικά ιδρύματα με στόχο την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης από την οποία επωφελείται όλη η κοινωνία. Όμως τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ εχουν καταφέρει και εχουν ενσωματώσει τις ωφέλειες του ανταγωνισμού στο ευρωπαϊκό πρότυπο των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. Και η χρησιμοποίηση των αποφοίτων των πανεπιστημίων αυτών για την μετατροπή των ιδρυμάτων από ανταγωνιστικά σε μη κερδοσκοπικά αποτελεί λαμπρό και ιδιοφυές παράδειγμα της αμερικανικής προσαρμοστικότητας. Τα κράτη που θέλουν να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ σε ακαδημαϊκό επίπεδο θα πρέπει να παίρνουν μαθήματα απ' αυτό.


* Ο Σαϊλέντρα Μέχτα είναι καθηγητής στο Ινδικό Ινστιτούτο Μάνατζμεντ του Αχμενταμπάντ και ακαδημαϊκός διευθυντής στο Duke Corporate Education του ομώνυμου αμερικανικού πανεπιστημίου.