Hellenic Business

του Ηρακλή Ρούπα

Παρά το γεγονός ότι η δαιμονοποίηση των τραπεζών αποτελεί βασική συνισταμένη προβληματισμού των επικριτών των διεθνών και εγχώριων κεφαλαιαγορών, πρέπει δυστυχώς να συμβιβαστούμε με την ιδέα πως η παγκόσμια οικονομία κινείται, στηρίζεται και αναπτύσσεται, κάθε φορά βασιζόμενη στις όποιες δομές διαμορφωθούν από αυτή ακριβώς την λειτουργία των χρηματαγορών και κεφαλαιαγορών όπως τις κατευθύνουν οι τράπεζες. Oι κατευθύνσεις που έχουν χαραχθεί όμως την τελευταία δεκαετία μόνον στρεβλότητες στο σύστημα έχουν προκαλέσει, τα αποτελέσματα των οποίων βίωσαν τα προηγούμενα χρόνια οι ΗΠΑ, σήμερα δε βιώνει η Ευρώπη.

Θα ανέμενε, ο απλός παρατηρητής των εξελίξεων, η φαυλότητα του συστήματος να είχε αντικατασταθεί από μηχανισμούς εξορθολογισμού των αγορών με βάση την εμπειρία της κρίσης. Δυστυχώς, τα παραδείγματα τόσο διεθνώς όσο και εγχωρίως δεν αφήνουν την δυνατότητα διερεύνησης αυτής της διάστασης άμεσα. Ίσως αν ο ιστορικός χαρακτηρισμός των τραπεζών ως ιδρύματα αργοκίνητα και με έλλειψη φαντασίας απεικόνιζε την σημερινή πραγματικότητα, να ήταν δυνατόν να οριοθετήσουμε ένα σοβαρό πλαίσιο επαναπροσιδορισμού του ρόλου των. Η ανάγκη όμως -κυρίως των διεθνών τραπεζών- να δημιουργήσουν γρήγορη υπεραξία για τους μετόχους -και τις διοικήσεις τους ασφαλώς- τις οδήγησε και τις οδηγεί σε ένα μονοπάτι αναζήτησης της παράκαμψης τόσο νομοθετικών πλαισίων, όσο και των κανόνων της αγοράς βασιζόμενες σε ένα πλαίσιο «δημιουργικής» προώθησης προϊόντων  και ανάδειξης ευρηματικά πρόσκαιρων και επιφανειακών αγορών.

Επακόλουθο της παραπάνω διαπίστωσης είναι η απώλεια εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα από τον κοινό πολίτη. Όταν διαπιστώνεται ότι η σύμβουλος της κυβέρνησης των ΗΠΑ κατά την κρίση των “sub primes” JPMorgan, λίγα χρόνια μετά ανακοίνωνε ζημιές από λανθασμένες πράξεις της τάξεως των 5,8δις. Όταν η Barclays -πιθανώς σημαντικός αριθμός και άλλων μεγάλων τραπεζών- «επενέβαιναν» στην διαμόρφωση του  Libor ή ξέπλεναν ναρκοδολάρια, γίνεται αντιληπτός ο λόγος που η παράμετρος εμπιστοσύνη σε ένα σύστημα με σαθρές βάσεις δύσκολα πρόκειται να ανακτηθεί. Όσο δε χρησιμοποιούνται χρήματα των φορολογούμενων για την στήριξη προβληματικών συμπεριφορών τόσο δυσκολότερη θα γίνεται η ανάκτηση της εμπιστοσύνης.

Το κλίμα «χειραγώγησης» των παραμέτρων αυτών των οικονομιών δεν θα ήταν δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο το εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Είτε μέσω της γενικής θεώρησης του τι σημαίνει «διάσωση» χωρίς την παροχή ρευστότητας στο σύστημα, είτε μέσω απαξίωσης του θεσμού του χρηματιστηρίου προκειμένου για «εσπευσμένες» ιδιωτικοποιήσεις. Πώς είναι δυνατόν -για να αναφερθούμε στην εσωτερική πραγματικότητα- κατά δήλωση του Υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος οι ελληνικές τράπεζες εν μέσω κρίσης να οφείλουν στο Δημόσιο αποδόσεις μερισμάτων από το πακέτο στήριξης των 28δις ευρώ ύψους 555εκατ. Ευρώ ενώ την ίδια στιγμή δείχνουν απροθυμία σε μεγάλο βαθμό στο να προάγουν δυναμικά ρυθμίσεις των χρεωμένων νοικοκυριών καθώς και επιχειρήσεων; Τι είδους επιχειρηματική ηθική σηματοδοτείται με τέτοιας μορφής «χρηματοδοτικά οξύμωρα»;

Ή ακόμα βάσει ποιων «επενδυτικών οξύμωρων» οδηγήθηκε στην διάλυση η Αγροτική Τράπεζα χωρίς σεβασμό προς το θεσμό του Χρηματιστηρίου και των μικρών επενδυτών, ενώ η ίδια τύχη αναμένεται για το ΤΤ; Δεν παραγνωρίζεται η προβληματική κατάσταση των τραπεζών αυτών. Ούτε αμφισβητείται η αναγκαιότητα άμεσων ενεργειών. Αυτό που φαίνεται να αμφισβητήθηκε όμως είναι ο θεσμός του Χρηματιστηρίου χάριν είτε της σωτηρίας, είτε της ενίσχυσης των τραπεζών. Κάτω δε από τέτοιες προϋποθέσεις πως είναι δυνατόν να επιδιωχθεί η επιτυχής προσέλκυση επενδυτών στις αναμενόμενες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου στα πλαίσια της αναχρηματοδότησης των.

Ασφαλώς κανείς δεν πιστεύει πως προϋπόθεση στήριξης των τραπεζών είναι η συμμετοχή των μικροεπενδυτών στις αυξήσεις. Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν όμως πως, στην φάση αναδιάταξης των παραγωγικών και κοινωνικών δομών της οικονομίας, η ουσιαστική συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων αποτελεί προαπαιτούμενο που θα σηματοδοτήσει την επαναφορά της εμπιστοσύνης και την αλλαγή ψυχολογίας. Βασικές παράμετροι ανάκαμψης. Όταν κατ' επέκταση αναγνωσθεί η σημασία της «ηθικής λογικής» στα μέτρα που προωθούνται, τότε ίσως αναγνωρίσουμε την πραγματική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας όλων όσων δραστηριοποιούνται στο ευρύτερο πλαίσιο της οικονομίας και κοινωνίας. Την στιγμή που ο Υπουργός Ανάπτυξης αναζητά την στήριξη των τραπεζών στην προώθηση των αναγκαίων μεγάλων αναπτυξιακών έργων και του ΕΣΠΑ.