Hellenic Business

Ο κορυφαίος σημειολόγος και ιστορικός της φιλοσοφίας που μελετά τα κόμικς και τη μαζική κουλτούρα, ο πανεπιστήμονας που το 1980 έγινε σταρ της λογοτεχνίας με το «Όνομα του Ρόδου» και το 2010 ξεσήκωσε πολεμική με το «Κοιμητήριο της Πράγας», ο Ουμπέρτο Ούκο μίλησε σε συνέντευξη του στα «Νέα» για τη δύναμη του ψεύδους και τις θεωρίες συνωμοσίας μη διστάζοντας να εκφράσει την άποψη του και για την κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία:

«Αυτό που με πονάει περισσότερο στη σημερινή Ιταλία είναι που έχει χαθεί η ντροπή. Δεν υπάρχει τσίπα. Ο Μπερλουσκόνι που θα έπρεπε να κρύβεται, επιδεικνύεται και τα κολ γκερλ του κομπάζουν ότι έπαιρναν αμοιβή!».

Στην ερώτηση αν η δύναμη του ψεύδους είναι μια πραγματικότητα, ο Ουμπέρτο Έκο απαντά: «Κάθε ψεύδος ενισχύει τις προϋπάρχουσες προκαταλήψεις. Και ανάμεσά τους ξεχωρίζει εκείνη της διεθνούς συνωμοσίας.

Ο φιλόσοφος Καρλ Πόπερ έγραψε κάποτε ένα θαυμάσιο δοκίμιο γι' αυτό το θέμα, λέγοντας ότι το σύνδρομο της συνωμοσίας συνοδεύει ολόκληρη την ιστορία του ανθρώπου, ο οποίος προκειμένου να αποφύγει την ευθύνη για διάφορα γεγονότα τη μεταθέτει σε άλλους.

Άλλο όμως η συνωμοσία και άλλο το σύνδρομο της συνωμοσίας. Διότι το να αρνείσαι το σύνδρομο λέγοντας πως έχεις να κάνεις με τρελούς, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν συνωμοσίες. Υπήρξε συνωμοσία για τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα και αποκαλύφθηκε όταν τον σκότωσαν. Υπήρξε η συνωμοσία του Κατιλίνα, και αποδείχθηκε όταν τον κατήγγειλε ο Κικέρων και εκείνος προσπάθησε να το σκάσει. Αρα η συνωμοσία καθαυτή έχει σύντομη ζωή: πετυχαίνει ή δεν πετυχαίνει, όμως πάντα γίνεται γνωστή. Η συνωμοσία λ.χ. της περίφημης στοάς Ρ2 πέτυχε, ώς έναν βαθμό, εφόσον είχε πολιτικές επιπτώσεις. Αντίθετα, το σύνδρομο της συνωμοσίας είναι η διάχυτη πεποίθηση ότι υπάρχει ένα παγκόσμιο σχέδιο που εξουσιάζει τις ζωές μας, παρότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιος το οργανώνει.

Κατά την άποψή μου, αυτά τα πράγματα πρέπει να τα καταγγέλλει κανείς, διότι αλλιώς οι προκαταλήψεις επιβιώνουν, επειδή τα στερεότυπα είναι πολύ ισχυρά. Γι' αυτό και το "Κοιμητήριο της Πράγας" περιστρέφεται γύρω από έναν χαρακτήρα που είναι ικανός να διαχειρίζεται και να πουλάει το σύνδρομο της συνωμοσίας».

Σε ό,τι αφορά τα σύνδρομα συνωμοσίας με τη μεγαλύτερη απήχηση σήμερα, δηλώνει: «Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι το αντισημιτικό σύνδρομο που θεωρεί πως υπάρχει ένα εβραϊκό σχέδιο για την κατάκτηση του κόσμου, το οποίο αποτυπώνεται στα “Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών”.

Είχα γράψει γι' αυτά από το 1983, σε ένα δοκίμιο για τη μυθοπλασία. Και σ' ένα άλλο δοκίμιο, εξηγούσα το 1994 ότι πολλές φορές η Ιστορία παράγεται από ψέματα. Είναι ψέματα «θετικά» όπως στην περίπτωση της λεγόμενης Επιστολής του πατρός Ιωάννη που τον 12ο αιώνα έσπρωξε τη Δύση (τον Μάρκο Πόλο και άλλους) στην εξερεύνηση της Ανατολής, και «αρνητικά» ψέματα όπως στην περίπτωση των πλαστών «Πρωτόκολλων...» που έμμεσα συνέβαλαν στο να γίνει το Ολοκαύτωμα. Μην ξεχνάτε επίσης τι ειπώθηκε για την πτώση των δίδυμων πύργων: ότι επρόκειτο για διεθνή συνωμοσία που πίσω της κρυβόταν ο Μπους κατά μια εκδοχή, οι Εβραίοι κατά μια άλλη, αλλά πάντως όχι οι Άραβες γιατί θα ήταν, λέει, πολύ προφανές!

Και όταν οι Ερυθρές Ταξιαρχίες απήγαγαν τον Άλντο Μόρο, υπήρχαν πολλοί που έλεγαν πως είναι αδύνατον μερικοί τριαντάρηδες να οργανώσουν μια τέτοια επιχείρηση. Δεν τους φαινόταν όμως παράξενο που την ίδια εκείνη εποχή υπήρχαν στην Ιταλία 30άρηδες επικεφαλής σε βιομηχανίες ή καθηγητές πανεπιστημίου ή κάτοχοι κορυφαίων βραβείων».