Hellenic Business

Με τον όρο χρεοκοπία, ως γνωστόν, εννοείται η αδυναμία ενός οφειλέτη να ανταποκριθεί στις οικονομικές του υποχρεώσεις, δηλαδή να εξοφλήσει τις απορρέουσες από συμβατικές υποχρεώσεις οφειλές του. Σε τέτοια περίπτωση μιλάμε για κατάσταση πτώχευσης ή άλλως για στάση πληρωμών (ιδίως όταν πρόκειται για κράτη, όπου περίπτωση πτώχευσης με την τυπική έννοια του όρου δεν προβλέπεται από το διεθνές νομικό σύστημα, σε αντίθεση με τα φυσικά πρόσωπα και τις εταιρείες).

Τι είναι όμως η πρόσφατα εισηγμένη στην καθημερινότητά μας «επιλεκτική χρεοκοπία»;

Πολλοί το ονομάζουν και «χρεοκοπία κατ’ επιλογήν» ή «ελεγχόμενη χρεοκοπία». Ο αγγλικός αντίστοιχος όρος είναι «selective default», και σαφώς διαχωρίζεται νοηματικά από τον όρο «bankruptcy», που σημαίνει αυτό που όλοι κατανοούμε με την λέξη πτώχευση, ή τον όρο «credit event», δηλαδή «πιστωτικό γεγονός».

Με απλά λόγια, επιλεκτική χρεοκοπία είναι η άρνηση ενός κράτους να εξοφλήσει ορισμένες και μόνον υποχρεώσεις του, λόγω αδυναμίας πληρωμής -για παράδειγμα μια συγκεκριμένη σειρά ομολόγων του και πάντως σε καμία περίπτωση το σύνολο των χρεογράφων που λήγουν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση είναι αυτό να υλοποιηθεί με την συναίνεση των κατόχων των συγκεκριμένων ομολόγων και όχι αυθαίρετα ή παρά την θέληση των επενδυτών.

Προσφάτως ο υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος, έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως, αν κάτι τέτοιο τελικά συμβεί στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως πραγματικό γεγονός αλλά ως όρος που κατά πάγια τακτική χρησιμοποιούν οι διεθνείς Οίκοι αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών. Η θέση αυτή είναι φύσει ακατανόητη και παραπλανητική, διότι σε περίπτωση που τα ελληνικά ομόλογα (έστω και κατά ένα τους τμήμα και όχι εν συνόλω) καταστούν και επίσημα «σκουπίδια», δηλαδή χαρτιά άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος, τότε το πρόβλημα θα εναποτεθεί εξ ολοκλήρου στις «πλάτες» των ελληνικών τραπεζών οι οποίες δεν θα μπορούν να δανειστούν στην διεθνή διατραπεζική αγορά. Και τούτο θα σημάνει τον στραγγαλισμό της πραγματικής οικονομίας, εφόσον το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα αδυνατεί να την χρηματοδοτεί.

Όπως είναι ευνόητο, οι συνέπειες πλέον θα είναι καταστροφικές για ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό της χώρας, τις παραγωγικές τάξεις του τόπου, την δημόσια διοίκηση και τον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα. Υπό το κράτος του πανικού, θα κορυφωθεί τραγικά ο αριθμός των απολύσεων εργαζομένων και των λουκέτων στις επιχειρήσεις, ενώ δεν αποκλείεται σε κάποια προχωρημένη φάση οι τράπεζες να αποφασίσουν για ορισμένο χρονικό διάστημα να μην εκτελούν εκταμιεύσεις προς τους πελάτες - καταθέτες τους.

Σημαντικός παράγοντας στην κατανόηση της έννοιας της επιλεκτικής χρεοκοπίας είναι αυτός της διάρκειας. Το πόσο δηλαδή θα κρατήσει η κατάσταση της επιλεκτικής χρεοκοπίας. Αν και στην Ευρώπη δεν υπάρχει πρόσφατη εμπειρία επί του προκειμένου, ένα κράτος που αναγκάζεται να εφαρμόσει επιλεκτική χρεοκοπία στην ουσία επιλέγει τους χρόνους λήξης των ομολόγων που αδυνατεί να εξοφλήσει. Ωστόσο, στις υπόλοιπες υποχρεώσεις του ανταποκρίνεται κανονικά. Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει η διάρκεια «ζωής» της επιλεκτικής χρεοκοπίας, διότι εάν αυτή ξεπεράσει ένα πρώτο ανεκτό διάστημα μερικών ημερών, εβδομάδων ή και μηνών, τότε η μακροχρόνια στέρηση μετρητών στην αγορά θα δώσει την «χαριστική βολή» σε εργοδότες και εργαζόμενους.

Το πρόβλημα οξύνεται -ίσως- εξαιτίας της έμμονης άρνησης του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Ζαν Κλοντ Τρισέ, να δεχθεί για την Ελλάδα μια προσωρινή κατάσταση επιλεκτικής χρεοκοπίας, για τον απλούστατο λόγο ότι η ΕΚΤ διαθέτει αυτή την στιγμή έναν σημαντικό αριθμό ελληνικών ομολόγων. Ταυτόχρονα, οι ξένοι Οίκοι αξιολόγησης έχουν δηλώσει απερίφραστα ότι κάθε τέτοιο σενάριο θα εκληφθεί ως πιστωτικό γεγονός -δηλαδή χρεοκοπία της χώρας (Ελλάδα). Έτσι, ούτε και το γαλλικό σχέδιο για την αναχρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας μπορεί να υιοθετηθεί, αλλά ούτε και το γερμανικό, το οποίο δεν γίνεται αποδεκτό για άλλους λόγους (απαιτεί την συμμετοχή των επενδυτών ακόμη και παρά την θέλησή τους).

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι πότε και ποια ομόλογα θα επιλεγούν ως μη "ρευστοποιήσιμα", δηλαδή με ποια κριτήρια θα γίνει η τελική επιλογή τους -δοαδικασία διόλου εύκολη.

Σε κάθε περίπτωση, κερδισμένοι απ’ όλη αυτή την ιστορία βγαίνουν μόνο οι κερδοσκόποι που ποντάρουν στα λεγόμενα credit default swaps (CDS) -τα ασφάλιστρα που πληρώνουν οι επενδυτές για να διασφαλιστούν από ενδεχόμενο κίνδυνο μη αποπληρωμής – ρευστοποίησης των ομολόγων που οι ίδιοι κατέχουν. Ο κ. Βενιζζέλος επιμένει ότι σε περίπτωση επιλεκτικής χρεοκοπίας της Ελλάδας δεν θα πρέπει να ενεργοποιηθούν τα ασφαλιστικά συμβόλαια προστασίας των επενδυτών (CDS), ωστόσο οι διεθνείς Οίκοι αξιολόγησης έχουν διαφορετική άποψη. Και σαφώς είναι πολλοί αυτοί που εύχονται για την χώρα μας το χειρότερο, προκειμένου να εισπράξουν τα ασφαλίσματα…

Πάνος Γιαννάκαινας